Cortes Xerais

Cortes Xerais
Datos xerais
Ámbito	España
Creación	30 de xuño de 1977
Tipo	Bicamera
Cámara Alta	Senado de España
Cámara Baixa	Congreso dos Deputados
Sitio web
[1]

As Cortes Xerais son o Parlamento español, constituído e regulado no título III da Constitución. De acordo con ela, son as representantes do pobo español, tendo unha configuración bicameral asimétrica, compostas por:

• o Senado, considerado a cámara alta; e
• o Congreso dos Deputados, coñecido como a cámara baixa.

En representación do pobo español, exercen os aspectos esenciais da soberanía nacional: posúen a potestade lexislativa, aproban os Orzamentos Xerais do Estado, controlan a acción do Goberno e desempeñan o resto de funcións que lles atribúe a Constitución.

Natureza

A Constitución española, seguindo o principio de división de poderes exposto por Charles de Montesquieu, define e regula os tres poderes básicos: lexislativo, executivo e xudicial. O primeiro encoméndase ás Cortes Xerais, o segundo ao Goberno da Nación e o terceiro aos tribunais de xustiza.

Segundo a configuración derivada da Constitución, as Cortes Xerais son un órgano complexo de natureza representativa, deliberante, inviolable e continua.

Poderes e potestades

As Cortes Xerais, como representantes do pobo español, posúen unha serie de poderes e potestades que lles veñen atribuídas pola Constitución e que non poderían atribuirse lexitimamente a outra institución debido á súa propia natureza e á condición de España como un Estado social e democrático.

Poder lexislativo

O poder lexislativo consiste en elaborar e votar as leis. Tradicionalmente, a práctica e o texto das diversas constitucións deixaron sentado o principio de que «a potestade de facer as leis reside nas Cortes co rei». Este principio tivo unha maior ou menor aplicación real en función da tendencia conservadora ou progresista do momento, e na actualidade aparece completamente superado por ser España un Estado democrático, cuxa forma política de goberno é a monarquía parlamentaria, e na que o rei carece totalmente de potestades para poder presentar ou impedir propostas lexislativas; outorgándolle a Constitución a prerrogativa, de tipo simbólico, de «sancionar e promulgar as leis», que deberá efectuala ineludiblemente no prazo de quince días coa súa consecuente e inmediata publicación (artigo 91), conformándose así o acto sancionador como unha mera función nominal: a sanción e promulgación real configúrase non como un poder, senón como un acto complementario e de obrigado cumprimento, no que o monarca non pode opoñerse. Así a sanción real é unha fórmula certificante de que a lei foi aprobada polo órgano lexislativo.

A Constitución confire todo o poder lexislativo ás Cortes Xerais; este poder comprende as facultades de elaborar e aprobar as leis e de modificalas ou derrogalas por medio doutras leis. As Cámaras das Cortes Xerais exercen este poder de forma conxunta, tramitando e votando sucesivamente as proposicións de lei que elabore calquera delas e tramitando e votando os proxectos de lei que remita o Goberno primeiro o Congreso dos Deputados e logo o Senado. No caso de que o Senado presente emendas ao proxecto de lei, o Congreso dos Deputados aprobará ou rexeitaraas todas ou soamente algunhas por maioría simple, e se o Senado por maioría absoluta veta un proxecto ou proposición de lei, este devolveráselle á Cámara baixa, que o pode ratificar por maioría absoluta ou pode esperar dous meses e aprobalo por maioría simple.

O poder lexislativo ten un único límite: o marco constitucional. En virtude do principio de xerarquía normativa, as leis non poden resultar contrarias á letra ou ao espírito da Constitución, e en tal caso o Tribunal Constitucional poderá declarar a súa nulidade. No entanto, é importante sinalar que as leis gozan de presunción de constitucionalidade mentres o Tribunal Constitucional non declare o contrario e que a validez das leis, unha vez aprobadas polas Cortes Xerais e sancionadas polo rei, non pode ser cuestionada nin combatida nos tribunais ordinarios.

A elaboración e aprobación das leis ten lugar no seo de cada Cámara segundo o establecido no seu respectivo regulamento, pero dado o tipo de configuración de bicameralismo imperfecto, queda claramente establecida a superioridade do Congreso dos Deputados sobre o Senado no proceso de formación da vontade lexislativa das Cortes Xerais.

Ambas as Cámaras teñen a iniciativa das leis, pero o Senado debe remitir ao Congreso dos Deputados para a súa tramitación os proxectos de lei que tome en consideración, polo que queda como cámara de segunda lectura; pode emendar ou vetar os proxectos de lei aprobados polo Congreso, pero este pode levantar o veto ou rexeitar as emendas por maioría absoluta, ou ben por maioría simple unha vez transcorridos dous meses.

As leis aprobadas polas Cortes Xerais non son eficaces ata que reciben a sanción real e a promulgación por orde do rei, que ademais decreta a súa inmediata publicación; esta sanción e promulgación é, como os demais actos do rei, un acto obrigatorio sobre o cal o xefe do Estado non pode deliberar nin decidir, e que polo tanto require de referendo; polo que queda excluído un posible dereito do rei a vetar un proxecto de lei, salvo na situación teórica na que se pretendese a sanción dunha lei que, de forma flagrante e coñecida, non sexa ratificada favorablemente polas Cortes Xerais.

Potestades de control da acción política do Goberno

BOC (pdf).

Un réxime parlamentario caracterízase, xunto á división de poderes, polo mantemento dunha serie de mecanismos que aseguren a comunicación entre o poder lexislativo e o poder executivo. Este obxecto cúmprese mediante a habilitación do lexislativo para controlar a acción política do Goberno, obrigándoo a contar coa confianza das Cortes para seguir desenvolvendo a súa actividade. Na Constitución, o Título V recolle as relacións existentes entre o Goberno e as Cortes Xerais, establecendo o artigo 108 que o Goberno responde solidariamente da súa xestión política ante o Congreso dos Deputados.

Ambas as Cámaras impulsan e controlan a acción do Goberno mediante preguntas e interpelacións e dirixen a súa acción nun determinado sentido mediante resolucións e proposicións non de Lei, ás cales o Goberno debe suxeitarse en virtude do principio de responsabilidade do executivo ante o lexislativo (principio parlamentario).

Preguntas, interpelacións e mocións

A pregunta constitúe un elemento relevante de control e de información. Xurdiu en Inglaterra e consiste en solicitar aclaracións ao Goberno para saber se un feito é certo, se unha información chegou ao executivo, ou se é exacta, se o Goberno adoptou ou vai adoptar medidas en orde a determinadas cuestións etc.

As interpelacións constitúen o medio normal, máis amplo e enérxico de fiscalización. As interpelacións son de orixe francesa e difiren das preguntas en canto a que a petición de aclaracións refírese especificamente á conduta ou intencións dun ministro ou de todo o gabinete e van destinadas a determinar un debate sobre a orientación política seguida. Diferénciase da pregunta por dous aspectos: a interpelación implica unha crítica á conduta tanto por acción como por omisión do Goberno ou dos seus membros. Tamén difire en canto ao seu procedemento, a interpelación pode dar lugar a unha moción, que se somete a votación e de ser aprobada, obriga ao Goberno a actuar de acordo co texto aprobado. A pregunta ten un alcance moito máis limitado.

Comisións de investigación

As Cortes Xerais exercen facultades de índole política como a constitución de comisións de investigación, a comparecencia e interrogatorio de autoridades e particulares sobre asuntos de interese xeral e a aprobación de resolucións non lexislativas.

As comisións de investigación configúranse como unha lóxica consecuencia da actividade fiscalizadora ou de control das Cortes. O seu obxectivo é recoller a información necesaria sobre calquera asunto de interese público que poida servir para unha posterior resolución das Cortes ou para esixir responsabilidades ao ministro correspondente.

A Constitución recoñece a ambas as cámaras o dereito de nomear, conxunta ou separadamente, comisións de investigación sobre calquera asunto de interese público. As conclusións de devanditas comisións non son vinculantes para os tribunais, nin afectan ás resolucións xudiciais, sen prexuízo de que o resultado da investigación sexa comunicado ao Ministerio Fiscal para o exercicio, cando cumpra, das accións oportunas. No entanto, si recoñece a obrigatoriedade de comparecer a requirimento das Cámaras e permite que a lei impoña sancións por incumprir dita obriga.

Cuestión de confianza e censura

Ademais, o Congreso dos Deputados ten encomendada a función de soster ao Goberno, expresando o outorgamento e retirada da confianza das Cortes Xerais nel, o que leva a cabo mediante a votación de investidura do presidente de Goberno e mediante mocións de censura e cuestións de confianza. A perda da confianza do Congreso dos Deputados obriga ao Goberno a presentar a súa dimisión ante o rei.

Potestade tributaria

En virtude do principio tradicional de que o rei só podía impor tributos co consentimento das Cortes, o constitucionalismo español reservou sempre a estas a facultade de impor gravames e cargas sobre a nación. Nin o rei nin funcionario algún pode esixir o pago de contribución que non sexa votada e autorizada polas Cortes Xerais.

As Cortes Xerais exercen actualmente esta potestade a través de leis especiais, en virtude das cales se gravan bens e dereitos tan variados como o alcol, o tabaco, os hidrocarburos, o patrimonio das persoas e as súas rendas e beneficios.

Potestade orzamentaria

Como continuación do principio sinalado no apartado anterior, a potestade orzamentaria das Cortes Xerais comprende a facultade de realizar asignacións dos fondos do Estado e supón a obrigación de calquera outra autoridade ou funcionario público de contar coa súa autorización expresa para realizar gastos con cargo ao orzamento do Estado.

A única excepción a este principio é o privilexio constitucional do rei de recibir unha cantidade global dos Orzamentos Xerais do Estado que, polo tanto, non pode estar dividida en partidas e non pode ser fiscalizada ou controlada, e que o rei ten o dereito de distribuír como xulgue máis oportuno.

Potestades en materia de política internacional

Nesta materia, as potestades das Cortes contéñense nos artigos 93 e 94 da Constitución, que establecen a autorización mediante lei orgánica da celebración de tratados polos que se atribúa o exercicio de competencias derivadas da Constitución a unha organización internacional. Tamén se establece a previa autorización das Cortes Xerais para obrigarse por medio de tratados ou convenios internacionais en determinados casos.

Outras

Por último teñen atribuída unha intervención limitada en relación á Coroa, debendo reunirse ambas as Cámaras en sesión conxunta para recibir, como parlamento da Nación, o xuramento do rei e para proclamalo, para recibir o xuramento do príncipe de Asturias e dos rexentes, para designar aos integrantes da Rexencia no caso de que non haxa persoa algunha das chamadas a ela pola Constitución, así como para prover á sucesión no Trono no caso de que as liñas chamadas a iso pola Constitución se extingan. Ademais, están facultadas para recoñecer a inhabilitación do rei e poder prohibir expresamente a celebración de matrimonio daquelas persoas que teñan dereito á sucesión no Trono.

Garantías constitucionais

Garantías das Cámaras

En garantía do libre exercicio das súas funcións, a Constitución declara que «as Cortes Xerais son inviolables». A inviolabilidade das Cortes Xerais non pode ser quebrantada por ningunha autoridade ou particular, polo que son xuridicamente inatacables.

A Constitución garante a autonomía plena de ambas as Cámaras das Cortes Xerais, ao declarar que as mesmas «establecen os seus propios Regulamentos, aproban autónomamente os seus orzamentos e, de común acordo, regulan o Estatuto do Persoal das Cortes Xerais».

A garantía da autonomía das Cámaras complétase coa proscripción de toda intervención exterior na vida parlamentaria, ao recoñecer ás cámaras a potestade exclusiva de elixir aos seus respectivos presidentes e aos demais membros das súas Mesas e aos devanditos presidentes o exercicio, en nome das súas Cámaras, todos os poderes administrativos e facultades de policía no interior das súas respectivas sedes.

En canto á liberdade de funcionamento, a Constitución recolle dous períodos ordinarios de sesións para a reunión das cámaras: o primeiro, de setembro a decembro; e o segundo, de febreiro a xuño. Tamén poderán reunirse en sesións extraordinarias a petición do Goberno, da Deputación Permanente ou da maioría absoluta dos membros de calquera das Cámaras.

Fóra das reunións regulamentariamente previstas en conformidade coa Constitución, as reunións de parlamentarios non vincularán ás Cámaras e non poderán exercer as súas funcións nin ostentar os seus privilexios.

Garantías de senadores e deputados

Para garantir a liberdade individual de acción dos membros das Cortes Xerais, a Constitución establece que «ninguén poderá ser membro das dúas cámaras simultaneamente, nin acumular a acta dunha Asemblea de Comunidade Autónoma coa de Deputado do Congreso», a fin de facilitar a dedicación máis completa posible ás tarefas parlamentarias por parte dos representantes do pobo.

A garantía da devandita liberdade individual continúa coa prohibición de que os membros das Cortes Xerais estean ligados por mandato imperativo, é dicir, poden opinar e votar libremente segundo o seu propio criterio aínda cando resulte contrario aos desexos dos seus respectivos partidos políticos e dos electores.

Esta garantía complétase coa inviolabilidade constitucional dos senadores e deputados polas opinións manifestadas no exercicio das súas funcións; coa inmunidade procesual que impide a súa detención salvo caso de grave delito e a súa inculpación ou procesamiento sen previa autorización da Cámara respectiva; co seu aforamento ante a Sala do Penal do Tribunal Supremo; e co recoñecemento do dereito a percibir unha asignación, que será fixada pola respectiva Cámara.

Composición das Cámaras

Fachada do Palacio do Senado, Madrid.

Senado

O Senado é a cámara de representación territorial, na que se combina a representación das comunidades autónomas e das provincias.

Cada comunidade autónoma designa un senador e outro máis por cada millón de habitantes do seu respectivo territorio, correspondendo a designación á asemblea lexislativa ou ao órgano colexiado superior da comunidade autónoma, segundo o establecido no respectivo estatuto de autonomía.

En cada provincia elíxense catro senadores por sufraxio universal, libre, igual, directo e segredo polos votantes de cada unha delas, segundo a lei electoral; nas provincias insulares, cada illa ou agrupación delas, con Cabido ou Consello Insular, constitúe unha circunscrición para os efectos de elección de senadores, correspondendo tres a cada unha das illas maiores —Gran Canaria e Tenerife, nas Canarias, e Maiorca, nas Illas Baleares— e un a cada unha das seguintes illas ou agrupacións: Eivissa-Formentera e Menorca, nas Illas Baleares, e El Hierro, Forteventura, A Gomera, A Palma e Lanzarote, nas Canarias; as cidades autónomas de Ceuta e Melilla elixen cada unha delas dous senadores.

O Senado é elixido por catro anos, de maneira que o mandato dos senadores termina catro anos despois da súa elección ou o día da disolución da Cámara.

Congreso dos Deputados

Fachada do Congreso dos Deputados, Madrid.

O Congreso componse dun mínimo de 300 e un máximo de 400 deputados —actualmente 350—, elixidos por sufraxio universal, libre, igual, directo e segredo, nos termos que estableza a lei. Son electores e elixibles todos os españois que estean en pleno uso dos seus dereitos políticos.

A efectos da elección de deputados, a circunscrición electoral é a provincia. A lei orgánica de Réxime Electoral Xeral distribúe o número total de deputados, asignando unha representación mínima inicial de dous deputados a cada circunscrición, un a Ceuta e un a Melilla, e distribuíndo os demais en proporción á poboación.

A elección verifícase en cada circunscrición atendendo a criterios de representación proporcional, seguindo o sistema D'Hondt que permite evitar fraccionamientos inconvenientes para a estabilidade da Cámara. Este método ten unha contrapartida negativa: prexudica aos partidos minoritarios —na circunscrición en que o sexan—, crea o concepto de «voto útil», que pode condicionar o voto dos cidadáns, e favorece o bipartidismo.

O Congreso é elixido por catro anos, de maneira que o mandato dos deputados termina catro anos despois da súa elección ou o día da disolución da Cámara.

Funcionamento

Réxime

A regulación fundamental do funcionamento das Cortes Xerais atópase na Constitución e nos regulamentos de cada unha das cámaras.

Tempo

A lexislatura é o tempo normal da vida de cada Cámara, cuxa duración é de catro anos, salvo en caso de disolución anticipada.

O período de sesións é cada unha das etapas de traballo dentro de cada lexislatura. Sinálanse que as Cámaras se reunirán anualmente en dous períodos ordinarios de sesións, un de setembro a decembro e outro de febreiro a xuño.

Lugar

De acordo coa Constitución, que establece Madrid como capital, a sede das Cortes Xerais está na devandita cidade, tanto para o Congreso como para o Senado. Ambos os locais gozan do privilexio de inviolabilidade do artigo 66.3 da Constitución.

Pleno e comisións

O funcionamento das Cámaras ten lugar en pleno e en comisións, coas limitacións establecidas na Constitución —por exemplo, nos casos de leis orgánicas e tratados internacionais—. O pleno é a reunión de todos os membros dunha Cámara, baixo a presidencia da súa respectiva Mesa; as comisións son cada unha das seccións operativas nas que se dividen os deputados ou senadores, baixo a dirección dunha Mesa propia.

Disolución

• Por causa das súas relacións co Goberno. O presidente do Goberno, previa deliberación do Consello de Ministros, poderá propor a disolución das Cortes, que será decretada polo rei.
• Por esixencias constitucionais:
  • Expiración do prazo de lexislatura, de catro anos, no cal as Cortes quedarán disoltas e deberá procederse inmediatamente á convocatoria de eleccións xerais.
  • Cando se propuxese a revisión total da Constitución ou unha reforma parcial das previstas no artigo 168 da Constitución, procederase á aprobación por maioría de dous terzos de cada Cámara e á disolución inmediata das Cortes.
• Por outras causas especiais.

As Cortes Xerais exercen todos os seus poderes e potestades a través da elaboración e aprobación das Leis, mediante a proposición dos nomeamentos dos titulares de determinados órganos do Estado ao rei e doutras formas.

En canto ás competencias relacionadas coa Coroa, como a autorización para declarar a guerra e facer a paz ou a proclamación do rei ante as Cortes Xerais, as Cámaras reúnense en sesión conxunta baixo a presidencia do presidente do Congreso dos Deputados.

Determinadas decisións de especial transcendencia pero de carácter non lexislativo, como a apreciación da necesidade de que o Estado harmonice disposicións diversas das comunidades autónomas sobre unha materia determinada, son tomadas por maioría de cada unha das Cámaras; a Constitución distribúe a iniciativa nestes casos de forma desigual, en favor do Senado na maioría dos casos, pero ordena que as discrepancias sexan resoltas por unha Comisión Mixta composta por igual número de senadores e deputados, pero se a proposta elaborada por ela non conduce ao acordo de ambas as cámaras a decisión final corresponde ao Congreso por maioría absoluta.

Véxase tamén

Outros artigos

• Palacio das Cortes
• Lista de deputados galegos no Congreso desde a Transición
• Lista de senadores galegos desde a Transición